Cultural bloggen

A reaction on the debate on blogging and art criticism, in Dutch

Door: Daphne Rieken

Kan bloggen kunstkritiek zijn?
Dat is de drijvende vraag achter het debat Cultural Blogging als kunstkritiek op Art Amsterdam. En de vraag die Ine Poppe als eerste spreker al in de voorstelronde van tafel veegt. “Het doet er niet toe, als het maar goed is.” Wanneer de grenzen in de kunst en wetenschap vervagen en interdisciplinair werken de norm wordt dan weet je dat andere concepten er ook aan moeten geloven. Kunstkritiek is al lang niet meer de recensie die in krant of tijdschrift verschijnt. Naast dat hier steeds minder ruimte voor is op de cultuurpagina’s, ontbreekt vaak iedere kritische noot en diepgang. Genres mogen dan vervagen deze twee elementen lijken me de fundamenten van iedere vorm van kunstkritiek. En om dit in veranderende kunstwereld zo goed te doen als Ine Poppe zou willen dan moeten er vele dingen samenkomen.
Het blog is hier wellicht de uitgelezen plek voor. Halverwege de jaren zeventig ontwikkelde de october group verschillende frames om de kunst te bestuderen. Vanuit een post-modernistisch wereldbeeld was het niet meer dan logisch om kunst niet langer in kunsthistorische lijnen te plaatsen, maar te benaderen vanuit verschillende (theoretische) kaders. Dus vormde bijvoorbeeld het formalisme of de psycho-analyse het uitgangspunt van waaruit kunst betekenis en gelaagdheid kreeg. De frames zijn inmiddels enigszins gedateerd, maar nog steeds van waarde voor wie nu nadenkt over kunstkritiek. Want binnen het zich steeds verder versnipperende kunstenveld (kenmerk van onze tijd op vele gebieden) zijn er plekken nodig waar al deze initiatieven betekenis krijgen en bekritiseerd worden. En dat gebeurt binnen zeer uiteenopende frames op het web.

Toch blijven de traditionele media de belangrijkste referentie voor Roos van Put, hoofdredacteur van Kunstbeeld en blogger voor hun website. Want het lastige aan blogs is dat je niet weet of journalistieke principes gegarandeerd zijn. Het is relevant bij het lezen van een lyrische recensie om te weten dat de recensent morgen weer naast het meisje wakker wordt, of dat het meisje directeur is van het bedrijf dat de website sponsort. Om verzekerd te zijn van deze distantie en professionaliteit leest Van der Put het liefst de blogs die verbonden zijn aan bekende namen als The Guardian, het NRC Handelsblad (of haar eigen Kunstbeeld).
1. De vraag is hoe zuiver dit bij de traditionele media verloopt (in het huidige klimaat en met een lastige advertentiemarkt lijken deze processen steeds ondoorzichtiger)
2. De vraag is of we het hier wel over cultural blogging hebben. De blogs die geschreven worden door kranten en tijdschriften liggen zo in het verlengde van het oorspronkelijke medium dat het een beetje onzinnig is om hier een nieuwe discipline voor in het leven te roepen. Het zijn digitale oplages met een iets persoonlijker tintje. Zij gaan uit van eenzelfde doelgroep met een grote gemene deler voor wie het geschrevene interessant moet zijn terwijl de kracht van het web ligt in het samenkomen van de meest obscure en diepgaande teksten. Zij traditionelen hebben het over lezers, terwijl wij stumblen, surfen en sharen. En dit resulteert in een breed spectrum van initiatieven die zonder meer te maken hebben met kunstkritiek. Neem de enige echte cultural blogger (mijns inziens)aanwezig bij dit debat Michelle Kasprzak. Zij ziet haar blog als een open vorm van research waarop ze haar resultaten presenteert en waar anderen weer op kunnen reageren. Is research kunstkritiek? Zeer zeker mogelijk. Goed onderzoek is altijd kritisch, dus ook wanneer het kunstwerk niet letterlijk bekritiseerd wordt dan kan het kader dat je vormt een commentaar zijn. Kijk naar de befaamde voorbeelden van de october group waar vanuit theorie de drijvende kracht van de kunst werd gezocht. Inmiddels hebben o.a. de groeiende informatiestromen tot een veelvoud aan kaders geleid. Een kenmerk van het web is de zeer sterke open source gedachte waar muziek, films, kunst, applicaties en ook theorie voor iedereen toegankelijk moeten zijn. Op websites als aaaargh.org (het aantal a’s wisselt om vervolging te voorkomen) kan iedereen zijn teksten van Walter Benjamin tot Rosalind Krauss illegaal up- en downloaden. Zo kan je niet alleen overal ter wereld deze teksten raadplegen, maar ook in je blogs integreren zodat de ‘lezer’ binnen no time de diepte instumbled.
Roos van Put gaf tijdens het debat aan dat het vaak lastig is om de vrije bloggers in een context te plaatsen. Dit terwijl bloggen juist vanuit een uitgesproken visie gebeurt. Bloggers beginnen samen een webwereld omdat ze een gemeenschappelijke interesse hebben die met iedereen gedeeld wordt die de site betreedt. Dit kan politiek, theoretisch óf creatief zijn. Want wanneer grenzen tussen disciplines vervagen dan ontstaan er hybride vormen die niet alleen genres overstijgen maar misschien de kunst zelf ook wel heel dicht benaderen. En zo kan een fictieve briefwisseling tussen vrienden kunstkritiek zijn. Of een verhaal dat leest als een thriller. Want hier komen de belangrijke thema’s van dit moment samen en krijgt de lezer toegang tot een werk. Is dit kunstkritiek? Als het maar goed is.